Rekabet Kurumu (“Kurum”) kısa bir süre önce 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da (“Rekabet Kanunu”) değişiklik yapılmasına ilişkin bir Taslak Kanun (“Taslak Kanun”) hazırlamış ve bu Taslak Kanun’u görüş ve değerlendirmelerini almak üzere çeşitli kurumlarla paylaşmıştır.

Taslak Kanun’un hazırlanmasında gerekçe olarak, gelişen teknoloji ve dijitalleşme ile ortaya çıkan yeni iş modellerine, mevzuatın ayak uydurması gerekliliği gösterilmiştir. Ayrıca, dijital platformlar değer kazandıkça, bu durumun rekabeti ve rekabetçi ortamı olumsuz bir şekilde etkilediği ve bununla birlikte yüksek fiyatlar, düşük kalite gibi haksız uygulamaların tüketiciler nezdinde zararlı olabilecek etkilere ve istenmeyen sonuçlara yol açtığı düşünülmektedir.

Taslak Kanun’da yer alan değişiklikler, 12 Ekim tarihinde Avrupa Birliği Resmi Gazetesi’nde yayımlanan Dijital Piyasalar Yasası (Digital Markets Act) ile paraleldir. Bu nedenle, Taslak Kanun’un amacının Avrupa Birliği mevzuatına daha fazla uyum sağlayarak, Türkiye’nin dijital sektöründe adil ve rekabetçi ortamı korumak ve buna yönelik düzenleme yapmak olduğu söylenebilir.

Taslak Kanun’unun detaylarına aşağıda yer almaktadır.

a. Tanımlar

Taslak Kanun, teknolojiyle çalışan teşebbüsleri anlamak için dijital sektör, temel platform hizmeti, önemli pazar gücü, son kullanıcı ve kamuya açık olmayan veriler gibi birden çok terim ve bu terimlerin tanımlarını içermektedir. Göze çarpan tanımlar ise “temel platform hizmetleri” ve “önemli market gücü” tanımlarıdır.

i. Temel platform hizmetleri, “çevrim içi aracılık hizmetleri, çevrim içi arama motorları, çevrim içi sosyal ağ hizmetleri, video/ses paylaşımı ve yayımı hizmetleri, numaradan bağımsız kişiler arası iletişim hizmetleri, işletim sistemleri, internet tarayıcıları, sanal asistanlar, bulut bilişim hizmetleri ile bu hizmetlerin herhangi birinin sağlayıcısı tarafından sunulan çevrim içi reklamcılık hizmetleri” şeklinde tanımlanmıştır.

ii. Taslak Kanun’a göre, bir teşebbüsün önemli market gücüne sahip olduğunun kabul edilmesi için, bu teşebbüsün,

  • bir veya birden fazla temel platform hizmeti sağlaması,
  • belirli bir ölçeğe ve son kullanıcılara erişimde veya ticari kullanıcıların faaliyetleri üzerinde önemli etkiye sahip olması, ve
  • bu önemli etkiyi yerleşik ve kalıcı bir şekilde sürdürebilme gücüne sahip olan veya yerleşik ve kalıcı bir şekilde sürdürebilme gücüne erişebileceği öngörülebilen bir teşebbüs olması gerekmektedir.

Kurum, bir teşebbüsün önemli market gücüne sahip olup olmadığını belirlerken, son kullanıcılara ulaşmak için temel platform hizmetini kullanan ticari kullanıcılarının sayısı, son kullanıcı sayısı ve yıllık brüt gelir gibi nicel eşikleri; ve temel platform hizmetlerinin yapısı bağlamında ağ etkisi, veri sahipliği, dikey bütünleşik ve konglomera yapı, ölçek ve kapsam ekonomileri, ticari kullanıcı ve son kullanıcı kilitlenmesi, çoklu erişim, kullanıcı eğilimleri, teşebbüs tarafından gerçekleştirilen birleşme ve devralma işlemleri unsurları gibi nitel ölçütleri dikkate almaktadır.

Önemli market gücüne sahip teşebbüslerin ticari veya teknik yollar ya da ara yüz tasarımları ile bu yükümlülüklere uymaktan kaçınamayacağı veya nicel eşiklerden kaçınmak için faaliyetlerini ayıramayacağı da düzenlenmiştir.

Belirtilen tanımların eklenmesiyle, temel platform hizmeti veren dijital platformların Kurum denetimi kapsamına alınması planlanmaktadır. Taslak Kanun’a göre, teşebbüsün Türk veya yabancı bir teşebbüs olup olmadığına bakılmaksızın, eğer önemli market gücüne sahip bir teşebbüs Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı veya Türkiye Cumhuriyeti’nde ikamet eden tüketicilere hizmet sağlıyorsa, bu teşebbüs Kurum’un denetimi kapsamında olacaktır.

b. Başvuru

Taslak Kanun’a göre, önemli market gücüne sahip olup olmadığını kanıtlamak konusunda teşebbüsün kendisi yükümlülük sahibi olacaktır.

Önemli market gücüne sahip olduğunun kabul edilmesi için gerekli şartları yerine getiren teşebbüsler, temel platform hizmeti veren platformlarla ilgili tebliğin yayınlanmasından itibaren 30 gün içinde Kurum’a başvuruda bulunacaktır. Kurum, başvurunun tamamlanmasının ardından, 60 gün içinde ilgili teşebbüsün önemli market gücüne sahip olup olmadığını inceleyecektir. Kurul ayrıca önemli market gücü incelemesini resen veya şikayet üzerine yapma yetkisine sahip olacaktır.

Bir teşebbüsün önemli market gücüne sahip olduğuna ilişkin tespit 3 yıl boyunca geçerli olacak ve bu 3 yıllık sürenin dolmasından 90 gün önce yeni bir başvuru yapılmazsa söz konusu tespit 3 yıl daha devam edecektir.

c. Yükümlülükler

Taslak Kanun, önemli market gücüne sahip teşebbüsler için birtakım yükümlülükler düzenlemektedir. Özetle, önemli market gücüne sahip teşebbüsler:

  • Kendi mal veya hizmetlerine, ticari kullanıcıların mal veya hizmetlerine kıyasla sıralamada, taramada, dizinlemede veya diğer koşullarda ayrımcılık yapamaz ve ilgili koşulların adil ve şeffaf olmasını sağlar.
  • Kamuya açık olmayan verileri, ticari kullanıcılarla rekabet ederken kullanamaz.
  • Sundukları mal veya hizmetleri, kendilerince sunulan başka mal veya hizmetlere bağlı hale getiremez.
  • Herhangi bir temel platform hizmetine erişimi, oturum açılmasını ya da kayıt olunmasını, sunulan diğer temel platform hizmetlerine üye olunması veya kayıt olunması koşuluna bağlayamaz.
  • İşletim sistemine önceden yüklenmiş olan farklı yazılım, uygulama veya uygulama mağazaları kullanıcıların etkin şekilde kullanılmasını sağlar.
  • Ticari kullanıcıların, rakip teşebbüsler ile çalışmalarını veya aynısını yaparken belirli bir mal veya hizmet için farklı fiyat veya koşullar sunmalarını engelleyemez.
  • Rakip teşebbüslerin piyasaya girişlerini engelleyecek ve halihazırda pazarda olanların etkin rekabet etmesini önleyecek şekilde; i) son kullanıcıların kişisel verilerini, sundukları diğer hizmetlerden ya da üçüncü taraflardan elde ettikleri kişisel verilerle birleştiremez, işleyemez ve kullanamaz. ii) ilgili hizmetin yerine getirilmesi dışındaki amaçlarla elde ettiği rekabete duyarlı verileri işleyemez.
  • İlgili tarafların sunulan hizmetlerle ilgili olarak kullanılan veriye, ücretsiz ve etkin erişimini sağlar.
  • Temel platform hizmetlerinin veya yan hizmetlerin (ödeme hizmetleri, teknik hizmet destekleyici ödeme hizmetleri, uygulama içi satın almalar için ödeme hizmeti, teslimat hizmetleri vb. dahil olmak üzere tebliğ ile belirlenecek hizmetler) diğer ilgili mal ve hizmetlerle birlikte etkin ve ücretsiz olarak çalışabilirliğini sağlar.
  • İlgili temel platform hizmetiyle sınırlı olmak üzere gerekli işletim sistemi, donanım veya yazılım özelliklerine ücretsiz erişim sağlar.
  • Ticari kullanıcıların talep etmeleri halinde, bu hizmetlerin kapsamı, kalitesi, performansı ve fiyatlandırma esasları ve erişim koşulları hakkında yeterli bilgi sağlar.
  • Çevrim içi reklamcılık hizmeti verdiği reklam verenlere, yayıncılara, reklam aracılarına veya bunlar tarafından yetkilendirilen üçüncü kişilere; reklam portföyünün, reklam doğrulama ve performans araçlarının görünürlüğü, kullanılabilirliği ve bu araçların kullanımı için gerekli veriye hakkında ücretsiz, sürekli ve gerçek zamanlı olarak tam bilgi erişim sağlar.
  • Ticari kullanıcılara adil veya makul olmayan şartlar ileri sürerek ticari kullanıcılar arasında ayrımcılık yapmaz.

d. Yaptırımlar

Son olarak, Taslak Kanun önemli market gücüne sahip teşebbüslere ilişkin ek yaptırımlar düzenlemektedir. Önemli market gücüne sahip bir teşebbüsün yukarıda belirtilen yükümlülüklerden herhangi birini ihlal etmesi halinde, ilgili teşebbüsün tahmini yıllık brüt gelirinin %20’sine kadar idari para cezası uygulanır.

Taslak Kanun’da yer alan bir diğer önemli yeni yaptırım, birleşme ve devralmaların yasaklanmasıdır. Taslak Kanun’a göre, önemli market gücüne sahip bir teşebbüsün belirlenen yükümlülükleri 5 yıl içinde en az iki kez ihlal etmesi halinde, ilgili teşebbüsün birleşme ve devralmaları 5 yıla kadar yasaklanabilir.

Yazarlar: Hatice Ekici Tağa, Sümeyye Uçar, Öykü Su Sabancı