Reklam Kurulu (“Kurul”), 2025/2674 sayılı kararı ile birlikte ilk kez gizemli kutuların tanıtımına ilişkin bir karar vermiştir. İlgili kararda Kurul, içeriği belirsiz olan kutuların Instagram ve bağlantılı internet siteleri üzerinden tanıtım ve satışını gerçekleştiren satıcıların aldatıcı ticari uygulamalarını ele almıştır. Bahsi geçen tanıtımlarda satıcılar hem değeri yüksek olan elektronik cihazlara ilişkin vaatlerde bulunmuş hem de tüketicileri hızlı satın almaya zorlamak adına geri sayım sayaçları kullanmıştır. Kurul, bu tür faaliyetlerin haksız ticari uygulama teşkil ettiğine hükmederek aldatıcı içeriğe erişimin engellenmesine karar vermiştir.

Kurul’un Tespitleri ve Değerlendirmeleri

Kurul, gerçekleştirdiği inceleme sonucunda, hukuka aykırılık teşkil eden iki temel ticari uygulama tespit etmiştir: (i) gizemli kutuların tanıtımının kutunun içeriği açıklanmadan yapılması ve (ii) “İndirimin bitmesine kalan süre, bu fırsatı kaçırmayın!” şeklinde ifadeler kullanılarak sahte bir geri sayım sayacının gösterilmesi suretiyle tüketicilerin gizemli kutuları satın almaya yönlendirilmesi. Bu doğrultuda Kurul, gizemli kutular çeşitli vaatlerle (örneğin yüksek değerli elektronik cihazlar) pazarlanmakta olsa dahi tüketicilerin bu kutuların içinde bulunabilecek muhtemel ürünler veya bunların kutudan çıkma olasılıkları konusunda açıkça bilgilendirilmediğini tespit etmiştir. Ayrıca Kurul, geri sayım sayaçları ve baskı yaratan ifadeler de dahil olmak üzere aciliyet temelli mekanizmaların, tüketici kararlarını etkilemek amacıyla tasarlanmış aldatıcı ticari uygulamalar olduğunu vurgulamıştır.

Sonuç olarak Kurul, gizemli kutuların tanıtımının, tüketicilerin ekonomik davranışını önemli ölçüde bozma veya normal şartlarda taraf olmayacakları bir işleme taraf olmalarına yol açma kabiliyeti bulunduğundan haksız ticari uygulama teşkil ettiğine karar vermiştir. Bu nedenle, gizemli kutu satan ilgili internet sitelerine erişimin engellenmesine karar vermiştir.

Ayrıca, Reklam Kurulu’nun bu kararı ile ilgili Ticaret Bakanlığı’nın yayımladığı kamuoyu duyurusunda, gizemli kutu türü yöntemlerin haksız kabul edildiği, bu nedenle erişim engeli uygulanacağı ve uygun görülen hallerde konunun adli mercilere sevk edilebileceği belirtilmiştir.

Kurul Kararının Sanal Ganimet Kutuları (Lootbox) Bakımından Sonuçları

Kurul’un bu kararı, gizemli kutu satışlarındaki şeffaflık eksikliğinin ve yapay bir şekilde kurulan zaman baskısının haksız ticari uygulama teşkil ettiğini teyit etmektedir. Kurul’un gerekçesi, bilgisayar ve mobil oyunlarında kullanılan sanal ganimet kutuları mekanikleri ile yakından örtüşmektedir. Bu kapsamda, Türkiye pazarında yer alan oyunlarda sanal ganimet kutularının tanıtımı ve satışı sırasında aşağıdaki ölçütlerin dikkate alınması gerektiği değerlendirilmektedir:

  • Olasılıkların ve sonuçların şeffaflığı. Kurul, gizemli kutuların içerisinde yer aldığı vaat edilen öğelerin detaylarının ve bu öğelerin kutudan çıkma oranlarının şeffaf biçimde açıklanmamasını açıkça eleştirmiştir. Olasılıkların gizlenmesi veya muğlak şekilde sunulması halinde, aynı değerlendirme sanal ganimet kutuları için de yapılabilecektir. Bu çerçevede, gizemli kutu / ganimet kutusu satın alma kararı vermeden önce tüketicilere vaat edilen öğelerin kutudan çıkma oranlarının net bir biçimde sunulması tavsiye edilmektedir.
  • Geri sayım ve nadirlik baskısı. Geri sayım sayaçları ve baskılayıcı ifadeler, tüketici tercihlerini saptıran manipülatif arayüz tasarımları (karanlık tasarımlar) olarak değerlendirilmektedir. Bu risk, süreli ganimet kutuları kampanyaları ve sınırlı sayıda sunulan paketler için de geçerlidir. Bu nedenle, geri sayım saatlerinden, nadirlik vurgularından veya zorlama olarak algılanabilecek dil kullanımından kaçınılması tavsiye edilmektedir.

Yazarlar: Hatice Ekici Tağa, Begüm Alara Şahinkaya, Ceren Elyıldırım
Click here to read this text in English.